Help, we gaan samenwonen…
Geplaatst op: 22-10-2021, 11:33:53
In de praktijk kijken veel mensen die gaan samenwonen niet naar de financiële en fiscale gevolgen. Toch is het zaak daar even goed bij stil te staan vóórdat u de knoop doorhakt.
Samenwonen lijkt zo simpel: u, uw vriend(in) of u beiden pakt de spullen bij elkaar en trekt bij de ander of elkaar in. Maar de praktijk is weerbarstiger, vooral waar het de fiscale en financiële kant van de zaak betreft. Laat u dus goed informeren en regel uw zaken goed. Waar moet u zoal op letten?
Geldzaken
Openheid van zaken is even belangrijk als overzicht van de zaken. Zet daarom samen op een rij welke inkomsten, bezittingen en schulden er zijn. Maak een overzicht van de vaste lasten en andere uitgaven. En als u er toch mee bezig bent, kijk er dan ook eens kritisch naar. Beëindig bijvoorbeeld dubbele abonnementen en abonnementen die u verder toch niet actief gebruikt (op www.wijzeringeldzaken.nl vindt u meer tips en informatie).
Door te gaan samenwonen ontstaat géén gemeenschap van goederen. Elke samenwoner houdt dus zijn of haar eigen bezittingen, maar wat u samen koopt is van u samen. Door de financiën gescheiden te houden, is (en blijft!) duidelijk wat van wie is. Open een aparte betaalrekening voor de gezamenlijke uitgaven, waarop iedere partner de maandelijkse bijdrage overmaakt (bij voorkeur automatisch). In de praktijk gaat dat vaak naar rato van het inkomen, maar het staat u vrij een andere verdeling aan te houden. Spreek altijd af welke uitgaven u samen draagt en welke uitgaven niet (dat kunt u het best vastleggen in een samenlevingscontract, zie verderop).
LET OP: Gaat de verdeling naar rato van het inkomen? Laat dan in het samenlevingscontract vastleggen wat precies onder ‘inkomen’ wordt verstaan. Telt alleen het salaris mee, of ook de inkomsten uit vermogen? En op wat voor manier telt de toevoeging aan de winstreserve in de BV mee (bij dga’s)? De notaris kan u er meer over vertellen, maar denk er alvast over na.
Gevolgen inkomen
Samenwonen kan gevolgen hebben voor uw inkomsten. Als u gescheiden bent en van uw ex partneralimentatie krijgt, kan die verplichting definitief vervallen op het moment dat u bij een nieuwe relatie intrekt. En wie alleenstaanden-AOW ontvangt, krijgt door te gaan samenwonen de lagere AOW-uitkering voor gehuwden. Een uitkering op grond van de Algemene Nabestaanden Wet (ANW) stopt zodra u samenwoont, een bijstandsuitkering of IAOW-uitkering kan door samenwonen worden verlaagd. Ga dus alléén samenwonen als u de financiële consequenties begrijpt en wilt dragen.
Toeslagen
Samenwonen heeft gevolgen voor de hoogte van de huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderopvangtoeslag en het kindgebonden budget, want voor samenwoners gelden andere inkomensgrenzen en bedragen dan voor alleenstaanden. Controleer op www.toeslagen.nl wat in uw situatie de gevolgen van samenwonen zijn op de hoogte van de toeslagen.
LET OP: Als u al toeslagen ontving, moet u aan de Belastingdienst doorgeven dat u samenwoont, zodat de toeslagen kunnen worden aangepast of beëindigd.
TIP: Vraag toeslagen tijdig aan. Had u geen recht op toeslagen? Misschien heeft u door te gaan samenwonen wel recht op toeslagen gekregen!
Huurwoning
Gaat u samen een woning huren? Zorg er dan voor dat u beiden als huurder op het huurcontract vermeld staat. Trekt de ene partner bij de andere in, vraag dan aan de verhuurder of de intrekkende partner medehuurder mag worden. Op die manier kan die in de woning blijven wonen, bijvoorbeeld na overlijden van uw partner, of als u uit elkaar gaat en uw partner naar elders vertrekt.
TIP: Als u aan bepaalde voorwaarden voldoet, is medehuurderschap wettelijk af te dwingen. De voorwaarden vindt u op www.juridischloket.nl ➤ Wonen & Buren ➤ Samenwonen.
Koopwoning
Woont u op dit moment niet in een eigen woning en gaat u samen een woning kopen, dan is het allemaal nog vrij simpel. Maar is de woning waarin u gaat samenwonen eigendom van één van u, dan moet u afspreken hoe u de woonlasten wilt verdelen en bepalen of u wilt dat de intrekkende partner mede-eigenaar wordt.
Heeft u beiden of één van u momenteel een eigen woning met een flinke overwaarde en wilt u op korte termijn gaan samenwonen in een nog aan te schaffen woning? Dan kan het in verband met de ‘bijleenregeling’ financieel aantrekkelijk zijn om nog even niet op hetzelfde adres te gaan wonen.
In alle gevallen moet u zich afvragen of na overlijden van één van u de ander in het huis moet blijven wonen. Is de woning gezamenlijk eigendom, dan kan dat geregeld worden met een zogenaamd ‘verblijvingsbeding’ in het samenlevingscontract. Is de woning geen gezamenlijk eigendom, dan kan degene die de woning bezit dat via het testament regelen.
TIP: Als u toch naar de notaris gaat, kunt u dat combineren met het opmaken van een levenstestament, voor het geval u door ziekte of andere oorzaak niet meer goed in staat bent uw eigen zaken te regelen.
Omdat elke situatie weer anders is, moet u — we kunnen het niet vaak genoeg benadrukken — één en ander vóóraf met een adviseur (notaris/financieel planner/belastingadviseur) bespreken. Achteraf bijsturen is vaak niet goed mogelijk.
Verzekeringen
Samenwonen kan gevolgen hebben voor onder andere de rechtsbijstandverzekering, doorlopende reis- en annuleringsverzekering, aansprakelijkheidsverzekering, inboedelverzekering, opstalverzekering en ongevallenverzekering. Zet daarom al uw verzekeringen op een rij. Schrap verzekeringen die u dubbel heeft en kijk meteen of u elders misschien goedkoper uit bent. Pas de dekking aan de nieuwe situatie aan, verzeker nooit meer dan nodig is en sluit verzekeringen waar mogelijk samen af: voor een verzekering op twee namen zijn de premies in de regel lager dan voor twee losse verzekeringen met opgeteld een gelijke dekking.
TIP: Ga na of elke partner de woonlasten, kosten van kinderen, enzovoorts kan betalen als de ander overlijdt. Sluit zonodig een overlijdensrisicoverzekering af.
Nabestaandenpensioen
Voor het recht op nabestaandenpensioen moet de pensioenverzekeraar op de hoogte zijn van het feit dat u samenwoont. Meld samenwonen daarom zo snel mogelijk bij uw pensioenverzekeraar of werkgever, want meestal is dat achteraf (na het overlijden of na het ingaan van het pensioen) niet meer mogelijk. Vraag daarbij ook naar de voorwaarden voor het recht op nabestaandenpensioen. Helaas komt het erg vaak voor dat men zich niet bewust is van het feit dat partners actief moeten worden aangemeld bij het pensioenfonds. Of, erger nog, men is zich er wel van bewust maar doet het niet. Meld een partner daarom altijd aan — als u uw hem of haar tenminste verzorgd wilt achterlaten.
LET OP: Om recht te hebben op nabestaandenpensioen, eisen veel pensioenfondsen een notarieel samenlevingscontract waarin staat dat u elkaar aanwijst als partnerpensioengerechtigde.
Samenlevingscontract
Het is belangrijk onderlinge afspraken schriftelijk vast te leggen. Dat geeft duidelijkheid tijdens het samenwonen, maar ook als u weer uit elkaar gaat of als één van u beiden overlijdt. In het samenlevingscontract kunt u bijvoorbeeld afspraken maken over ieders bijdrage in de kosten, vastleggen wie wat heeft ingebracht aan bezittingen en een ‘verblijvingsbeding’ opnemen waardoor gemeenschappelijke bezittingen bij overlijden automatisch naar de partner gaan. Dat laatste is belangrijk, omdat de partner deze dan niet hoeft te delen met andere erfgenamen. U kunt in het samenlevingscontract ook afspraken maken over het partnerpensioen (zie hiervoor) en over wat u doet als u uit elkaar gaat (wie mag er in het huis blijven wonen, wat gebeurt er met het gezamenlijke spaargeld, enzovoorts).
TIP: Met een notarieel samenlevingscontract bent u automatisch elkaars fiscaal partner voor de inkomstenbelasting en heeft u voor de erfbelasting al na 6 maanden samenwonen (in plaats van 5 jaar!) recht op hetzelfde lage tarief en dezelfde hoge vrijstelling als echtgenoten, zie ook onder het kopje ‘Erfbelasting’. Kijk voor een voordelige notaris op www.degoedkoopstenotaris.nl
Testament
Samenwoners zijn niet automatisch elkaars erfgenaam. Als u niets vastlegt, gaat alles naar de familie van de overledene. Dat geldt ook voor het aandeel in de gezamenlijke bezittingen, als er geen verblijvingsbeding in het samenlevingscontract is opgenomen. Is het de bedoeling dat u van elkaar erft? Dan is een testament onontbeerlijk en dat geldt des te sterker als er kinderen zijn.
Inkomstenbelasting
Samenwonen kan fiscale gevolgen hebben voor de inkomstenbelasting:
■ fiscaal partnerschap
Samenwoners hebben geen keuzevrijheid als het gaat om het fiscaal partnerschap (zie ook het kader ‘Fiscaal samenwonen’. Fiscaal gezien is fiscaal partnerschap overigens in de meeste gevallen het voordeligst. Fiscaal partners kunnen in hun aangifte inkomstenbelasting aftrekposten en vermogen optimaal verdelen en daarmee valt veel geld te verdienen (denk bijvoorbeeld aan aftrek tegen het hoogst mogelijke tarief en aan het benutten van elkaars vrijstelling en schijven in box 3).
■ inkomensafhankelijke combinatiekorting
Wie kinderen jonger dan 12 jaar heeft en gaat samenwonen, moet rekening houden met de ‘inkomensafhankelijke combinatiekorting’. Deze heffingskorting voor werkende ouders is bestemd voor alleenstaande ouders en de minstverdienende ouder. Als u méér verdient dan degene met wie u gaat samenwonen, raakt u deze heffingskorting (van maximaal € 2.815!) kwijt.
■ alleenstaande-ouderenkorting
AOW’ers die gaan samenwonen verliezen niet alleen hun alleenstaanden-AOW, ze hebben ook geen recht meer op de alleenstaande-ouderenkorting vanaf het jaar waarin geen alleenstaanden-AOW meer wordt ontvangen. Dat is een fiscaal nadeel van ruim € 440 per persoon per jaar!
Erfbelasting
Als u samen staat ingeschreven in de Basisregistratie Personen, maar minder dan vijf jaar samenwoont zonder notarieel samenlevingscontract, geldt bij overlijden van de partner voor de erfbelasting het hoge tarief (30-40 procent) en de lage vrijstelling (2.244 euro). U komt pas in aanmerking voor het lage tarief (10-20 procent) en de hoge vrijstelling (671.910 euro, alle percentages en vrijstellingen 2021) als u langer dan vijf jaar samenwoont. Of als u gedurende ten minste zes maanden vóór het overlijden een notarieel samenlevingscontract had waarin een wederzijdse zorgverplichting is opgenomen. Een samenlevingscontract kan dus heel erg veel geld schelen in het geval van een ontijdig en plotseling overlijden.
FISCAAL SAMENWONEN
Samenwoners zijn elkaars fiscaal partners voor de inkomstenbelasting als ze op hetzelfde woonadres staan ingeschreven in de Basisregistratie Personen en daarnaast ten minste één van de volgende situaties van toepassing is (in andere gevallen is van fiscaal partnerschap géén sprake):
■ er is een notarieel samenlevingscontract
■ de samenwoners hebben samen een kind of de partner heeft het kind van de andere partner erkend
■ beide samenwoners zijn meerderjarig terwijl één van beiden een minderjarig kind heeft dat op het woonadres staat ingeschreven (tenzij sprake is van een schriftelijke en zakelijke huurovereenkomst tussen de samenwoners)
■ ze zijn samen eigenaar van de woning waarin ze wonen
■ ten minste één van de samenwoners heeft de ander bij het pensioenfonds aangemeld voor partnerpensioen
* de samenwoners zijn in het voorafgaande kalenderjaar elkaars fiscaal partner geweest
Bron: FiscAlert september 2021 | jrg 27 nr 7 | p.26-29